نگاشته های تفسیری سوره حجرات-7

آیه 4 و 5 سوره حجرات

 

إِنَّ الَّذِینَ یُنَادُونَکَ مِنْ وَرَاءِ الْحُجُرَاتِ أَکْثَرُهُمْ لَا یَعْقِلُونَ* وَلَوْ أَنَّهُمْ صَبَرُوا حَتَّى تَخْرُجَ إِلَیْهِمْ لَکَانَ خَیْرًا لَّهُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ*

(ولی) کسانی که تو را از پشت حجره‌ها بلند صدا می‌زنند، بیشترشان نمی‌فهمند!* اگر آنها صبر می‌کردند تا خود به سراغشان آیی، برای آنان بهتر بود؛ و خداوند آمرزنده و رحیم است!*

واژه شناسی:

حجرات: جمع حجره به معنی اتاق ها

وراء: اسم جهت و ظرف مکان با کاربرد یکسان در مذکر و مونث به معنی پشت سر

ینادون: از نادی ینادی سوم شخص جمع مضارع از باب مفاعله به معنی صدا می زنند.

نکته ها:

ü     با توجه به اهمیت آداب اجتماعی در اسلام در موارد بسیاری قرآن از جمله سوره حجرات به این پایه محکم روابط انسانی تصریح و یا اشاره دارد. و یکی از اسم هایی که برخی مفسران برای این سوره برشمرده اند سوره الاداب است.

ü     یکی از در س ها ی این آیه و قانون کلی زندگی صدا نزدن همدیگراز بیرون منزل و محل کار است.

ü     در تفسیر نور به نقل از تفسیر روح المعانی آلوسی می خوانیم: ابن عباس به خانه‏ى استادش مى‏رفت، ولى درِ خانه را نمى‏زد و صبر مى‏کرد تا خود استاد بیرون بیاید. از او پرسیدند: چرا در نمى‏زنى؟ و او در پاسخ این آیه را تلاوت مى‏کرد: «و لو انّهم صَبَروا حتّى تَخرُجَ الیهم لَکان خَیراً لَهم» اگر مردم صبر کنند تا تو از خانه خارج شوى براى آنان بهتر است.

ü     اتاق‏هاى خانه پیامبرصلى الله علیه وآله به تعداد همسران او بود و هریک از آنان، حجره‏اى مستقل داشت. این اتاق‏ها بسیار ساده و بى‏آلایش بود و متأسفانه در زمان ولیدبن عبدالملک خراب و جزو مسجد قرار داده شد. اى کاش این حجره‏ها به حال خود باقى مى‏ماند تا مردم جهان این سادگى را مى‏دیدند و عبرت مى‏گرفتند!

ü     رعایت ادب نشانه اندیشه و خرد سلیم در انسان است. حضرت على ‏علیه السلام مى‏فرماید: «لا عَقلَ لِمَن لا أدبَ له»، کسى که ادب ندارد، در واقع عاقل نیست. (غررالحکم)

 

پیام ها:

ü     اقدام بی ادبانه برخی از مسلمانان به صدا زدن رسول خداوند از بیرون منزل با لحنی زشت

ü     نکوهش خداوند نسبت به اشخاصی که به دور از ادب انسانی با پیامبر الهی برخورد می کردند

ü     خانه پیامبر اسلام دارای حجره و اتاق های متعدد بود.

ü     فراخواندن پیامبر از پشت و بیرون منزل با فریاد های بلند شیوه بی خردان است.

ü     روابط اجتماعی پیامبر با مومنان روابطی ساده و به دور از تشریفات بود

ü     رعایت ادب و حرمت حریم افراد در روابط اجتماعی نشانگرمیزان اندیشه و خرد انسان

ü     بی ادبان فاقد اندیشه و خرد سالم

ü     ملاک سنجش عقل افراد در حرمت گذاری و رعایت ادب

ü     ادب معاشرت در ملاقات پیامبر مقتضی شکیبایی و رعایت شئونات فردی و اجتماعی رسول خداوند

ü     بی انضباطی و ووقت نشناسی برخی از مسلمانان برای ملاقات با پیامبر(با این که پیامبر مسئول حکومت اسلامی و دارای برنامه های بسیار در امر حکومت است)

ü     پیامبر دارای برنامه ای معین برای ملاقات با مردم

ü     تعلیم ادب از سوی خداوند در چگونگی و روش ملاقات با پیامبر

ü     اهمیت آداب و روابط اجتماعی در نگاه دین

ü     رعایت حرمت و ادب محضر رسول دارای خیر و منفعت برای خودِ مسلمانان

ü     غفرانیت و رحیمیت خداوند شامل حال مومنان (صفت بخشایش و مهرورزی برای خداوند)

ü     رفتار نامناسب و بی ادبانه با پیامبر گناهی نیازمند آمرزش خداوند

ü     نوید خداوند به باز بودن راه توبه برای نا آگاهان به رعایت ادب در محضر رسول و حفظ حرمت پیامبری

ü     گناه مانع برخورداری انسان از رحمت گسترده حق (توبه- غفران- رحمت)

ü     منشاء غفران و رحمت خداوند مقام الوهیت و خداوندگاری اوست.

نگاشته های تفسیری سوره حجرات -6

آیهإِنَّ الَّذِینَ یَغُضُّونَ أَصْوَاتَهُمْ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ أُولَٰئِکَ الَّذِینَ امْتَحَنَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ لِلتَّقْوَىٰ ۚ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَأَجْرٌ عَظِیمٌ*(آیه 3)

آنها که صدای خود را نزد رسول خدا کوتاه می‌کنند همان کسانی هستند که خداوند دلهایشان را برای تقوا خالص نموده، و برای آنان آمرزش و پاداش عظیمی است!

واژها:

غَضَّ :(ثلاثی مجرد مضاعف غضض ) نگاه نکرد،صدایش را بر نیاورد-کوتاه کردن نگاه و صدا یغضون:(مضرع سوم شخص جمع ) پایین می آورند،آهسته بر می آورند.

اصوات: جمع مکسر صوت :صداها

امتحن: مفرد مذکر غایب ماضی از باب افتعال –آزمایش کرد- قلبش را از ناخالصی پاک کرد –از ریشه مَحَنَ

قلوب: جمع مکسر قلب- دل،خرد-مغز و خالص هر چیزی

نکته ها:

1-     * اگر ادب در کلام لازم است ،در رفتار و کردار، شایسته تر است.

2-     * آهسته سخن گفتن نشانه ادب،تواضع،وقار و متانت وآرامش انسان است.

3-     * آزمایش دل های آدمیان برای آشکار ساختن میزان پاکی و تقوای درون آنان است. (چه بسیار افرادی که در ظاهر مودب و متواضع هستند ولیکن در درون متکبرند- ادب شان به اقتضای منافع شخصی و ریاکارانه است-)

4-      *پاداش های خداوند معمولا با صفات "کریم"،"عظیم"،"کبیر" و "غیر ممنون"(پیوسته و غیر منقطع)همراه است و سرچشمه همه آنها رحمت و لطف بی نهایت خداست.

5-     * آیه در بیان ادب سخن گفتن با رسول خداست . و به اقتضای مطلب دستورات اسلام در باره نوع سخن و گوینده و چگونگی بیان را مطرح می کنیم

-          واقعیت و حقیقت داشتن سخن(بنباءٍ یقین)

-          دل پسندی سخن(قول طیب)

-          رسا و شفافیت(قول بلیغ)

-          ادای نرم و ملایم(قولاً لیِّناً)

-          بزرگوارانه و کریمانه(قولاً کریماً)

-          پذیرش و عمل به آن آسان(قولاً میسوراً)

-          عاری از هرگونه لغو و هرزه گویی(اجتنبوا قول الزور)

-          همراه با کردارو عمل(لم تقولون مالا یفعلون)

پیام ها:

1-     * تقوا مستلزم تواضع و احترام نسبت به پیامبر و رهبری الهی

2-      *رعایت حرمت محضر رسول خدا مورد تشویق خداوند

3-      *انتساب پیامبر به خداوند راز حرمت والای آن حضرت

4-     * نرمش در گفتار و رعایت ادب در محضر رسول خدا نشانه توفیق یافتگان در آزمون تقوی

5-    *  مومنان تحت تمرین و آزمون الهی برای رسیدن به رشد و مرتبه تقوی(امتحان الهی زمینه ساز پدیده ی رشد و تعالی و وصول به تقوی)

6-    *  تقوای قلبی و درونی مرتبه والا و ارزشمند ایران

7-      *عدم تعالی ایمان و تقوی با وجود بعضی از خطاها و کاستی های قابل بخشش در زندگی فرد

8-     * تقوی زمینه ساز غفران و پاداش عظیم خداوند

9-      *پاداش های الهی بر اساس مراتب ایمان افراد

10-  *ضرورت توبیخ خلافکار و تشویق درستکار

11-  *لزوم استمرار ادب و رعایت حریم الهی اولیای خداوند

12-  *توبه و پاکی از گناه زمینه دریافت الطاف ویژه الهی

13-  *لازمه ایمان و تقوی عصمت از گناه نیست(مومنان دچار لغزش می شوند و لیکن به زودی جبران می کنند)

تفسیر صوتی سوره حجرات- استاد محمد علی انصاری-کامل

سوره حجرات جلسه 1-استاد انصاری-صوتی 

سوره حجرات جلسه 2-استاد انصاری صوتی

سوره حجرات جلسه 3-استاد انصاری-صوتی

سوره حجرات جلسه 4- استاد انصاری-صوتی

سوره حجرات جلسه 5- استاد انصاری صوتی 

سوره حجرات جلسه 6- استاد انصاری -صوتی

سوره حجرات جلسه 7- استاد انصاری-صوتی

سوره حجرات جلسه 8-استاد انصاری-صوتی

نگاشته های تفسیری سوره حجرات-4

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَرْفَعُوا أَصْوَاتَکُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِیِّ وَلَاتَجْهَرُوا لَهُ بِالْقَوْلِ کَجَهْرِ بَعْضِکُمْ لِبَعْضٍ أَنْ تَحْبَطَ أَعْمَالُکُمْ وَأَنْتُمْ لَا تَشْعُرُونَ(2)

ای کسانی که ایمان آورده‌اید! صدای خود را فراتر از صدای پیامبر نکنید، و در برابر او بلند سخن مگویید (و داد و فریاد نزنید) آن گونه که بعضی از شما در برابر بعضی بلند صدا می‌کنند، مبادا اعمال شما نابود گردد در حالی که نمی‌دانید!

نکته ها:

1- در آیه‌ى قبل، از پیشى‌گرفتن بر رسول خدا و دستورات الهى در عمل نهى شد و در این آیه، از بلند کردن صدا در حضور پیامبر در گفتار و سخن گفتن. در آیه‌ى 63 سوره‌ى نور نیز سفارش شده که پیامبر را مانند خود صدا نزنید، بلکه با احترام و مؤدّبانه نام ببرید.

2- حفظ عمل، مهم‌تر از خود عمل است. اعمال ما گاهى از اوّل خراب است، چون با قصد ریا و خودنمایى شروع مى‌شود، گاهى در وسط کار به خاطر عُجب و غرور از بین مى‌رود و گاهى در پایان کار به خاطر بعضى از اعمال حبط مى‌شود. به همین جهت قرآن مى‌فرماید: هر کسى عمل خود را تا قیامت بیاورد و از آفات بیمه کند، ده برابر پاداش داده مى‌شود: «مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها»  و نمى‌فرماید: هر کس عملى را انجام دهد، ده برابر پاداش دارد. زیرا میان انجام عمل در دنیا و تحویل آن در قیامت، فاصله‌ى زیادى است.

چنانکه در روایتى رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: براى هر ذکرى، درختى در بهشت کاشته مى‌شود، شخصى گفت: پس ما در بهشت درختان زیادى داریم! حضرت فرمود: بله، ولى گاهى گناه و اعمالى از شما سر مى‌زند که آن درختان را مى‌سوزاند. سپس آیه فوق را تلاوت فرمود.

3- قرآن، حبط اعمال را، یک جا براى کفر و شرک آورده و یک جا براى بى‌ادبى در محضر پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله، پس کیفر بى‌احترامى به پیامبر، هم‌وزن کیفر کفر و شرک است.

یکى از یاران پیامبر که در حضور پیامبر بلند سخن گفته بود، هنگامى که شنید صداى بلند او سبب از بین رفتن و نابودى کارهاى خوب او مى‌شود، بسیار ناراحت شد. پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: صداى بلند تو براى خطابه و سخنرانى بود و حساب تو از دیگران جداست.

4- گرچه بلند کردن صدا در مقابل پیامبر بى‌ادبى به پیامبر صلى الله علیه و آله است که به خاطر مقام والاى آن حضرت، سبب حبط اعمال مى‌شود، ولى قرآن به ما سفارش کرده که نسبت به همه‌ى مردم ادب را رعایت کنیم و آرام سخن بگوییم. چنانکه لقمان علیه السلام به فرزندش مى‌گوید: «وَ اغْضُضْ مِنْ صَوْتِکَ» صداى خود را فرو گیر و آرام سخن بگو. سپس صداهاى بلند را به صداى الاغ تشبیه کرده است: «إِنَّ أَنْکَرَ الْأَصْواتِ لَصَوْتُ الْحَمِیرِ» «1»

5- مسئله‌ى صداى بلند و آلودگى صوتى، امروزه یکى از مشکلات جامعه‌ى بشرى است که گاهى به اسم عروسى، گاهى به اسم عزا، گاهى در مسجد و گاهى در کوچه و خیابان و زمین ورزش، آرامش را از مردم سلب مى‌کند.

(تفسیر نور- محسن قرائتی)

پیام های کلی:

·        *  سوره حجرات از سوره هایی است که در مدینه نازل شده است و بخشی از سوره های مدنی برای بیان آداب محفل پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله است(کیفیت بر خورد با وجود مبارک ایشان،ادب حضور آن ذات مقدس،کیفیت رفتن  در منزل آن حضرت،کیفیت برخورد با اعضای خانواده آن حضرت)تفسیر تسنیم-جوادی آملی

·         * نهی از بلند سخن گفتن در محضر پیامبر صلی الله علیه و آله چه در دوران زندگی دنیایی ایشان چه پس از ارتحال و هجرتشان به عالم دیگر(در کنار مرقد نبی و ائمه که به منزله جان رسول هستند نیز بلند زیارت خواندن خلاف ادب حضور آن بزرگواران است)

·         * نهی از سخن گفتن مسلمانان با پیامبر با صدایی فراتر از صدای رسول

·    * مومنان موظف به رعایت ادب و احترام حریم نبوی به طور مطلق (سخن گفتن،نشستن،صدا زدن،سوال کردن،مهمانی،خانواده ایشان و...)

·         * ایمان مستلزم فروتنی و پرهیز از گستاخی و لجام گسیختگی در برابر رهبر الهی است.

·            *  نهی از درشت گویی و بی پروا سخن گفتن در محضر رسول و رهبر الهی

·         * پیامبر دارای حرمتی ویژه و برتر از مردم در پیشگاه خداوند است.

·         * امکان هدر دادن اعمال نیک در صورت عدم رعایت حرمت حریم نبوی وجود دارد.(ان تحبط اعمالکم...)

·         *  برخی مومنان به آثار ویرانگر بی حرمتی به رسول الله و رهبر الهی توجه ندارند.(... و انتم لا تشعرون)

·        *  خدشه واردکردن به رسول الله و رهبر الهی دارای تاثیر منفی و ناخواسته بر تلاش مومنان در اعتلا و تقویت دین

·         * بی حرمتی به حریم و حرم رسول الله و رهبر الهی دارای آثار ویرانگر و فراتر از درک و تحلیل انسان عادی

·        * *  اعمال نیک انسان در معرض حبط و نابودی به وسیله برخی اعمال ناشایست

·         * مترتب شدن کیفر و تنبیه بر برخی اعمال ناروا حتی با عدم توجه و علم انسان(آثار وضعی عمل به علم و آگاهی وابسته نیست اگر انسان مایعى سمّى بخورد مسموم مى‌شود، گرچه گمان کند آب است. اگر به سیم برق دست بزنیم، دچار برق گرفتگى مى‌شویم، گرچه گمان کنیم برق ندارد. برخى گناهان، سبب‌ پیدایش قحطى، زلزله، کوتاه شدن عمر، ذلّت و خوارى مى‌شود، گرچه خود انسان از عامل پیدایش این آثار خبرى نداشته باشد.تفسیر نور- محسن قرائتی )

نگاشته های تفسیری سوره حجرات-3

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ*

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌ*

به نام خدای بخشاینده مهربان*ای کسانی که ایمان آورده اید، بر خدا و، پیامبر او پیشی مگیرید و از خدابترسید،

زیرا خدا شنوا و داناست

پیام کلی آیه :

در آیه اول به ما می آموزد که در قول و رفتار و کردار بر خدا و رسولش جلو نیفتیم و سبقت نگیریم.

پیام ها:

1-    * نهی از سبقت و پیشی گرفتن مومنان بر خدا و رسول در گفتار و کردار

2-    * ایمان واقعی مستلزم پیروی کامل از دستورات دین و پرهیز از بدعت و خود رایی

3-    *برخی مومنان عجولانه در احکام خدا و رسول دخالت می کردند و این آیه صریحا با جمله ی"لا تقدموا "آنان را از این عمل نهی می کند

4-    *برخی مسلمانان حکم به جواز احکامی می کردند پیش از آنکه حکم آن از طریق خدا و رسول به آنان ابلاغ و اعلام گردد.

5-    *اطاعت و پیروی فرمان رسول خدا همانند فرمان خداوند واجب و لازم است

6-    *لزوم رعایت تقوای الهی در زمینه احکام دین

7-    *مخالفت با احکام دین ناسازگار با روح تقوا

8-    *در آیه دو وصف از اوصاف الهی یعنی سمیع و علیم بودن خداوند آمده است

9-    *دانایی و شنوایی خداوند موجب رعایت تقوا و خویشتن داری

10-*لزوم تسلیم روحی و درونی در برابر حکم خداوند و پیامبر صلی الله علیه و آله